Gjenlevendepensjon – wsparcie dla pozostających w żałobie

Gjenlevendepensjon to norweski system wsparcia finansowego, który zapewnia pomoc osobom, które straciły małżonka, partnera życiowego lub współmieszkańca z którym mieli wspólne dzieci. Jest to forma zabezpieczenia, która ma na celu złagodzenie finansowych konsekwencji utraty bliskiej osoby. W niektórych przypadkach wsparcie przysługuje również osobom, które były wcześniej w związku małżeńskim z zmarłym.

Zmiany w przepisach od 30 listopada 2023

Zgodnie z najnowszymi regulacjami, które wejdą w życie po 30 listopada 2023 roku, osoby, które stracą swojego partnera, będą mogły ubiegać się o tzw. omstillingsstønad, czyli świadczenie mające na celu ułatwienie przystosowania się do nowej sytuacji życiowej.

Gjenlevenderett i alderspensjonen

Osoby, które osiągnęły wiek emerytalny (67 lat) lub są już na emeryturze, mogą ubiegać się o tzw. gjenlevenderett w ramach alderspensjonen, czyli norweskiej emerytury wiekowej. Jest to prawo do części emerytury po zmarłym partnerze, które ma na celu zapewnienie dodatkowego wsparcia finansowego.

Nowe regulacje od 1 stycznia 2024

Storting, norweski parlament, uchwalił nowe zasady dotyczące gjenlevendepensjon, które zaczną obowiązywać od 1 stycznia 2024 roku. Zmiany te będą miały wpływ na osoby, które już otrzymują to świadczenie:

Gjenlevendepensjon będzie przyznawane na ograniczony czas – maksymalnie przez trzy lata.
Osoby urodzone w 1970 roku lub wcześniej, które w ostatnich latach miały niskie dochody, mogą kwalifikować się do otrzymywania wsparcia aż do osiągnięcia 67. roku życia.

Wzmocnienie barnepensjonen

Dodatkowo, od 1 stycznia 2024 roku wejdą w życie nowe przepisy, które mają na celu wzmocnienie barnepensjonen, czyli świadczeń dla dzieci. Jest to istotna zmiana, która ma zapewnić lepsze wsparcie dla najmłodszych członków rodzin, które doświadczyły straty.

Kto może ubiegać się o gjenlevendepensjon?

System gjenlevendepensjon w Norwegii określa jasne kryteria, które muszą być spełnione, aby osoba mogła ubiegać się o to świadczenie. Oto warunki, które należy spełnić:

Bycie w związku małżeńskim w chwili śmierci partnera, przy czym małżeństwo musiało trwać co najmniej 5 lat.
Bycie w związku małżeńskim w chwili śmierci partnera oraz posiadanie wspólnych dzieci.
Bycie w stanie separacji w chwili śmierci partnera, gdzie separacja jest traktowana na równi z małżeństwem, a cały okres małżeństwa wraz z separacją musiał trwać co najmniej 5 lat.
Bycie w związku partnerskim (samboere) w chwili śmierci partnera oraz posiadanie wspólnych dzieci.
Bycie w związku partnerskim przez ponad 5 lat w chwili śmierci partnera, jeśli wcześniej byli małżeństwem.
Bycie rozwiedzionym z zmarłym i nie zawarcie ponownego małżeństwa. W takim przypadku, gjenlevendepensjon przysługuje, jeśli zmarły małżonek zmarł w ciągu 5 lat od rozwodu, a małżeństwo trwało co najmniej 25 lat, lub 15 lat jeśli mieli wspólne dzieci.
Bycie wcześniej w związku partnerskim przez co najmniej 15 lat z wspólnymi dziećmi, jeśli od rozstania nie minęło więcej niż 5 lat. Okres bycia samboere liczony jest od momentu narodzin dziecka.

Zmarły partner musiał być głównie zarejestrowany jako członek norweskiego systemu ubezpieczeń społecznych (folketrygden) przez ostatnie 5 lat przed śmiercią. W niektórych przypadkach, członkostwo w systemach ubezpieczeń społecznych innych krajów EOG może być uznane za równoważne z członkostwem w folketrygden.

Prawa partnera pozostającego przy życiu są równe prawom pozostającego przy życiu małżonka.

Co w przypadku krótszego małżeństwa?

Jeśli małżeństwo trwało mniej niż 5 lat i para nie miała wspólnych dzieci, lub jeśli osoba ubiegająca się o świadczenie ma na co dzień opiekę nad dziećmi zmarłego, możliwe jest ubieganie się o tzw. overgangsstønad, czyli świadczenie przejściowe dla pozostającego przy życiu małżonka/part

nera.

Prawo do gjenlevenderett w przypadku posiadania alderspensjon lub uføretrygd

Jeśli otrzymujesz emeryturę lub osiągnąłeś wiek 67 lat

Osoby, które osiągnęły wiek emerytalny (67 lat) lub już pobierają emeryturę (alderspensjon), mogą ubiegać się o tzw. gjenlevenderett, czyli prawo do części emerytury po zmarłym partnerze. Jest to dodatkowe wsparcie finansowe, które ma na celu zapewnienie stabilności finansowej po stracie współmałżonka. Szczegółowe informacje na temat tego, co dzieje się, gdy osiągniesz wiek emerytalny, znajdują się w sekcji "Hva skjer når du blir pensjonist?".

Uføretrygd – renta z tytułu niezdolności do pracy

Osoby otrzymujące rentę z tytułu niezdolności do pracy (uføretrygd) również powinny zapoznać się z zasadami dotyczącymi gjenlevendepensjon. Zasady te mogą różnić się od standardowych przepisów dotyczących gjenlevendepensjon i mogą obejmować inne warunki lub świadczenia.

Barnepensjon – emerytura dla dzieci

Dzieci, które straciły jednego z rodziców, mogą mieć prawo do tzw. barnepensjon, czyli emerytury dla dzieci. Jest to forma wsparcia finansowego, która ma na celu pomoc w utrzymaniu odpowiedniego poziomu życia dla dzieci, które doświadczyły tak poważnej straty.

Dødsfall ved yrkesskade eller yrkessykdom – śmierć w wyniku wypadku przy pracy lub choroby zawodowej

W przypadku, gdy śmierć wynika z uznanej wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, możliwe jest ubieganie się o gjenlevendepensjon na specjalnych zasadach. W takich sytuacjach wymagania dotyczące członkostwa w norweskim systemie ubezpieczeń społecznych (folketrygden) są mniej rygorystyczne, a wymogi dotyczące długości trwania małżeństwa lub posiadania wspólnych dzieci nie mają zastosowania. To ułatwienie ma na celu zapewnienie wsparcia osobom, które straciły partnera w wyniku tragicznych okoliczności związanych z wykonywaną pracą.

Jak obliczana jest gjenlevendepensjon?

Wysokość gjenlevendepensjon zależy od sumy punktów emerytalnych zmarłego partnera i jest proporcjonalnie zmniejszana w zależności od własnych dochodów osoby ubiegającej się o świadczenie. Emerytura ta składa się z kilku elementów: grunnpensjon (podstawowa emerytura), tilleggspensjon (dodatek emerytalny) oraz ewentualnie særtillegg (dodatek specjalny).

Grunnpensjon – podstawowa emerytura

Podstawowa emerytura jest obliczana na podstawie okresu ubezpieczenia zmarłego. Aby otrzymać pełną podstawową emeryturę, zmarły musiał być ubezpieczony przez minimum 40 lat (czas zamieszkania w Norwegii).

Nowy partner a grunnpensjon

Podstawowa emerytura ulega redukcji, jeśli osoba ubiegająca się o świadczenie wejdzie w nowy związek partnerski. W przypadku, gdy przez co najmniej 12 z ostatnich 18 miesięcy osoba ta żyła w związku partnerskim, wysokość podstawowej emerytury zostaje zmniejszona do 90%. Przy 40 latach okresu ubezpieczenia, odpowiada to kwocie 106 758 koron norweskich.

Ważne jest, aby poinformować NAV o zmianie stanu cywilnego i wejściu w nowy związek partnerski.

Tilleggspensjon – dodatek emerytalny

Dodatek emerytalny jest obliczany na podstawie wcześniejszych dochodów z pracy i punktów emerytalnych zmarłego małżonka/partnera.

Dodatek ten wynosi 55% tego, co zmarły partner otrzymałby jako dodatek emerytalny, gdyby miał prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy lub emerytury (w momencie śmierci).

Særtillegg – dodatek specjalny

Dodatek specjalny może być przyznany, jeśli zmarły małżonek/partner miał niewielkie lub żadne punkty emerytalne.

Opptjening fra utlandet – punkty emerytalne z zagranicy

Jeśli zmarły partner zdobył punkty emerytalne w kraju, z którym Norwegia ma umowę o zabezpieczeniu społecznym, osoba ubiegająca się o świadczenie może mieć prawo do emerytury również z tego kraju.

Jak wpływa dochód z pracy na gjenlevendepensjon?

Gjenlevendepensjon jest redukowana, jeśli osoba uprawniona ma lub może się spodziewać własnego dochodu z pracy.

Jeśli Twój dochód z pracy przekracza połowę podstawowej kwoty w norweskim systemie zabezpieczenia społecznego (folketrygden), co odpowiada 59 310 koronom, to 40 procent kwoty przekraczającej ten próg będzie odliczane od świadczenia. Wysokość wypłacanej kwoty zależy zatem zarówno od Twojego, jak i zmarłego dochodu.

Jako główną zasadę NAV zakłada, że utrzymasz poprzedni poziom dochodów i że będziesz zarabiać co najmniej dwa razy więcej niż podstawowa kwota w folketrygden, co odpowiada 237 240 koronom.

Możliwe są wyjątki od wymogu posiadania dochodu z pracy, jeśli byłeś bez pracy przez dłuższy czas przed śmiercią partnera i miałeś ukończone 55 lat w momencie śmierci. Wyjątki mogą również dotyczyć problemów ze zdrowiem, opieki nad dziećmi poniżej 3 roku życia, opieki nad dziećmi z specjalnymi potrzebami opiekuńczymi lub innych okoliczności wymagających opieki.

Jeśli mieszkałeś z zmarłym w momencie śmierci, pierwszy rok jest traktowany jako okres przystosowania, bez wymogu posiadania dochodu z pracy.

Inne świadczenia dla osób pozostających po zmarłym

Jeśli pracujesz, masz dzieci, jesteś aktywnym poszukiwaczem pracy, uczęszczasz do szkoły lub studiujesz, możesz również mieć prawo do dodatkowego wsparcia z NAV.

Emerytura dla osób pozostających po zmarłym z prywatnego funduszu emerytalnego może również być opcją dla niektórych osób.

Długość otrzymywania świadczeń

Nowe przepisy: Gjenlevendepensjon będzie ograniczona czasowo Storting przyjął nowe zasady dotyczące gjenlevendepensjon. Główna zasada dla osób, które otrzymują to świadczenie, mówi, że będą one przyznawane tylko przez trzy lata, począwszy od 1 stycznia 2024 roku. Oznacza to, że ostatnia wypłata nastąpi w grudniu 2026 roku.

Jeśli podjęłaś/podjąłeś naukę zatwierdzoną przez NAV, lub jeśli uczestniczysz w szkoleniu zawodowym za pośrednictwem NAV, emerytura może zostać przedłużona o maksymalnie 2 lata.

Jeśli zostaniesz osobą pozostającą po zmarłym po 30 listopada 2023 roku, możesz otrzymać omstillingsstønad (świadczenie przejściowe).

Utrata prawa do gjenlevendepensjon

Kiedy można stracić gjenlevendepensjon?

Gjenlevendepensjon może zostać zawieszona lub zakończona w przypadku, gdy osoba uprawniona:

ponownie wejdzie w związek małżeński,
urodzi dziecko z osobą, z którą mieszka,
zacznie mieszkać z osobą, z którą była wcześniej w związku małżeńskim,
zacznie mieszkać z osobą, z którą ma lub miała wspólne dzieci.

Co się dzieje, gdy osiągniesz wiek emerytalny?

Nie można łączyć gjenlevendepensjon z emeryturą przedwczesną (AFP) w sektorze publicznym. W niektórych przypadkach gjenlevendepensjon może być jednak łączona z AFP w sektorze prywatnym, jeśli emerytura została przyznana po 2011 roku.

Gjenlevendepensjon jest zatrzymywana najpóźniej wtedy, gdy osiągniesz 67 lat lub jeśli zdecydujesz się na wzięcie alderspensjon (emerytury wiekowej) przed osiągnięciem tego wieku.

Aby otrzymać emeryturę po ukończeniu 67 lat, musisz złożyć wniosek o alderspensjon. Informacje o tym, jak złożyć wniosek o alderspensjon.

Gjenlevenderett w alderspensjon

Jako emeryt, możesz otrzymać gjenlevenderett w ramach swojej alderspensjon.

Czy otrzymujesz uføretrygd (rentę z tytułu niezdolności do pracy)?

Gjenlevendepensjon przestaje być wypłacana, jeśli masz prawo do i zostanie Ci przyznana uføretrygd. Możesz jednak wybrać, czy chcesz zachować gjenlevendepensjon, czy otrzymać uføretrygd z dodatkiem dla osoby pozostającej po zmarłym (gjenlevendefordel). Więcej informacji o dodatku dla osoby pozostającej po zmarłym w ramach uføretrygd i o tym, jak złożyć wniosek.

Decyzję tę należy podjąć przed przyznaniem uføretrygd. Jeśli chcesz zachować gjenlevendepensjon, musisz wycofać wniosek o uføretrygd przed jego zatwierdzeniem.

Jeśli chcesz wycofać wniosek o uføretrygd, możesz napisać do Nav.

Gdy NAV raz przyzna uføretrygd, decyzja ta jest ostateczna. Wówczas nie można już wybrać gjenlevendepensjon.

Nowe przepisy dla osób pozostających po zmarłych

Storting (norweski parlament) uchwalił nowe zasady dotyczące wsparcia finansowego dla osób pozostających po zmarłych, które wejdą w życie od 1 stycznia 2024 roku.

Dla osób, które już otrzymują gjenlevendepensjon, główna zasada mówi, że będą one kontynuować otrzymywanie tego świadczenia przez 3 lata.

Dla osób, które stracą bliskich po 30 listopada 2023 roku, będą obowiązywały zasady dotyczące omstillingsstønad (świadczenia przejściowego):

Omstillingsstønad – świadczenie przejściowe Zmiany dotyczą również osób pozostających, które otrzymują wypłatę alderspensjon (emerytury wiekowej).

Terminy wypłat Daty wypłat: W twoim przeglądzie wypłat możesz zobaczyć nadchodzącą wypłatę kilka dni przed datą wypłaty.

Godzina, w której pieniądze pojawią się na koncie, może się różnić, ponieważ to bank dokonuje transferu środków. W związku z tym wypłata może pojawić się na twoim koncie dopiero po południu lub wieczorem.

Feriepenger – dodatek urlopowy Na to wsparcie finansowe nie przysługuje dodatek urlopowy.

Podatek Od środków jest potrącany podatek. W przypadku pytań dotyczących potrąceń podatkowych należy skontaktować się z urzędem skarbowym (Skatteetaten).

Standardowe potrącenie podatku ma miejsce w czerwcu. W grudniu podatek nie jest potrącany, z wyjątkiem osób płacących podatek u źródła (kildeskatt) lub podatek Svalbard.

Przeprowadzka i podróże za granicę

Jeśli planujesz wyjazd za granicę, najpierw musisz ustalić, czy zachowasz członkostwo w norweskim systemie ubezpieczeń społecznych (folketrygden) podczas pobytu za granicą.

Podsumowanie:

Gjenlevendepensjon: Świadczenie dla osób, które straciły małżonka, partnera życiowego lub osobę, z którą miały wspólne dzieci.
Warunki kwalifikacyjne: Prawo do świadczenia przysługuje tym, którzy byli małżeństwem, w związku partnerskim z zmarłym, lub mieli wspólne dzieci, spełniając określone warunki czasowe i związane z członkostwem w norweskim systemie zabezpieczenia społecznego.
Nowe regulacje: Od 1 stycznia 2024 roku wprowadzone zostaną nowe zasady ograniczające okres wypłaty gjenlevendepensjon do trzech lat.
Wysokość świadczenia: Zależy od okresu ubezpieczenia zmarłego i jego wcześniejszych dochodów, a także od własnych dochodów osoby uprawnionej.
Dochód z pracy: Własny dochód z pracy może wpłynąć na wysokość gjenlevendepensjon, z możliwością redukcji świadczenia.
Inne świadczenia: Możliwość otrzymania dodatkowego wsparcia z NAV dla osób pracujących, uczących się, szkolących się lub poszukujących pracy.
Prywatna emerytura: Możliwość otrzymania emerytury dla osób pozostających po zmarłym z prywatnego funduszu emerytalnego.
Czas trwania świadczeń: Gjenlevendepensjon jest ograniczona do trzech lat od 2024 roku, z możliwością przedłużenia w przypadku nauki lub szkolenia zawodowego za pośrednictwem NAV.
Omstillingsstønad: Nowe świadczenie przejściowe dla osób, które stracą bliskich po 30 listopada 2023 roku.
Zgłaszanie zmian: Konieczność informowania NAV o wszelkich zmianach w sytuacji życiowej, które mogą wpłynąć na prawo do świadczeń.
Podatki i wypłaty: Informacje o terminach wypłat, obowiązujących podatkach i procedurach związanych z pobytami za granicą.
Zachowanie świadczeń za granicą: Warunki dotyczące zachowania świadczeń podczas pobytu lub przeprowadzki do innego kraju.

Masz trudności z urzędowymi sprawami w Norwegii? Pro-Nor jest tu, aby Ci pomóc!

Nie pozwól, aby formalności stały na drodze do Twojego sukcesu w Norwegii. Skontaktuj się z nami:

Telefon: +4747737390 | +48453447335
E-mail: biuro@pronor.pl

Pro-Nor – Twój most do łatwiejszego życia w Norwegii.

źródło: Nav.no

Renta po zmarłym - tak zwana "renta wdowia" w Norwegii